مقایسه ی تأثیر آموزش خانواده- مدار و فرد- مدار بر کاهش شاخص توده ی بدنی و سبک زندگی

چکیده زمینه و هدف: چاقی عامل خطر بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری های قلبی- عروقی، پرفشاری خون، افزایش چربی خون، دیابت و سرطان است. آموزش افراد جامعه جهت ایجاد تغییر در عادات غذایی و فعالیت فیزیکی اصل اساسی در پیشگیری و درمان چاقی است. این مطالعه با هدف مقایسه ی تأثیر آموزش خانواده- مدار و فرد- مدار بر کاهش شاخص توده ی بدنی و سبک زندگی انجام شد. روش بررسی: مطالعه از نوع نیمه تجربی بود که بر روی 91 نفر با اضافه وزن و چاقی (تحت پوشش مرکز تحقیقات جمعیتی زنجان) در سال (1384 تا 1385) انجام شد. شرکت کنندگان به روش غیرتصادفی در دو گروه قرارگرفتند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه بود که پایایی و روایی آن قبل از مطالعه تعیین شد. وضعیت تغذیه بر اساس هرم راهنمای غذایی و الگوی فعالیت فیزیکی بر اساس معیارbrfss مورد ارزیابی قرارگرفت. مداخله شامل مشاوره جهت تغییر عادات تغذیه ای و فعالیت فیزیکی بود که در گروه فرد- مدار (به شکل آموزش فردی در مرکز بهداشتی) و در گروه خانواده- مدار (به شکل آموزش فرد و خانواده طی بازدید منزل) اجرا شد. نتایج با استفاده از آزمون های آماری، کای دو، من ویتنی، تی و تی زوج تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: بعد از مداخله میانگین شاخص توده ی بدنی در گروه فرد- مدار و خانواده- مدار به ترتیب از 64/6±98/31 به 63/6±57/31 و از 99/3±74/30 به90/3±1/30 کاهش یافت. اگرچه میانگین شاخص توده ی بدنی بعد از مداخله در هر دو گروه کاهش معنی دار داشت (05/0p<)، اما مقایسه ی میانگین شاخص توده ی بدنی در هر دو گروه بعد از مداخله معنی دار نبود (52/0=p). میانگین مصرف لبنیات و میوه و فعالیت فیزیکی در هر دو گروه بعد از مداخله افزایش معنی دار داشت (001/0>p). نتیجه گیری: نتایج یافته ها نشان داد میانگین شاخص توده ی بدنی در هر دو گروه بعد از مداخله کاهش معنی دار داشت. احتمالا هر دو شیوه ی مداخله فرد- مدار و خانواده- مدار با تمرکز بر اصلاح رژیم غذایی و بهبود فعالیت فیزیکی در صورت داشتن جلسات پی گیری منظم می توانند روش مؤثری جهت کاهش عوامل خطر زای بیماری های قلبی- عروقی باشند.